Sztab Cichanouskiej, Rada Koordynacyjna i Narodowy Zarząd Antykryzysowy

Co robią i jak są ze sobą powiązane struktury białoruskiej opozycji?

4 stycznia 2021 | Alena Talkaczowa, TUT.BY

Po wyborach prezydenckich na Białorusi nową opozycją stały się trzy struktury: sztab Swiatłany Cichanouskiej, Rada Koordynacyjna (RK) i Narodowy Zarząd Antykryzysowy (NZA). TUT.BY opowiada jak powstały, jak te struktury widzą swoje główne zadania i jak są ze sobą powiązane.

Sztab Swiatłany Cichanouskiej

Obecny sztab Swiatłany Cichanouskiej powstał już po wyborach, kiedy ona znalazła się na Litwie.

10 sierpnia, dzień po wyborach, Swiatłana Cichanouska w towarzystwie prawnika Maksima Znaka przyszła do CKW ze skargą dotyczącą przebiegu wyborów. Spędziwszy tam kilka godzin z przedstawicielami struktur rządowych, opuściła budynek sama korzystając z innego wejścia. Znak wyszedł z CKW bez Cichanouskiej.

Następnego dnia okazało się, że Cichanouska jest na Litwie. Krążyło wideo, w którym była kandydatka na prezydenta czyta z kartki tekst wzywający swoich zwolenników do zaprzestania masowych protestów, ale pojawiły się wątpliwości, czy to oświadczenie zostało złożone dobrowolnie.

Później w licznych wywiadach Cichanouska opowiadała, że w CKW zostawiono ją w biurze z wysokimi rangą urzędnikami organów ścigania, którzy powiedzieli jej, że musi wybierać między dziećmi a więzieniem.

„Oczywiście, wybrałam dzieci. Rozmawiali ze mną [funkcjonariusze bezpieczeństwa], a potem zabrali mnie do domu, gdzie musiałam czekać na wyjazd z Mińska. Przyszłam do komisji wyborczej o trzeciej po południu, a zabrali mnie o siódmej wieczorem. O dziesiątej lub jedenastej wieczorem wyjeżdżałam z miasta. Moje dzieci były już na Litwie” – opowiedziała Cichanouska.

W Wilnie Cichanouska znalazła się bez zespołu, wyjechała z nią tylko szefowa jej sztabu Maria Moroz. Zespół, jak powiedziała Cichanouska, zaczął się już wokół niej formować: sami ludzie wyrazili chęć pomocy Cichanouskiej. Na przykład dziennikarz i działacz polityczny Franak Wiaczorka dołączył do zespołu Cichanouskiej i został jej doradcą ds. międzynarodowych.

„Kiedy Swiatłana Cichanouska wyjechała do Wilna, przez kilka tygodni nie uczestniczyła w życiu politycznym, po czym postanowiła wrócić i wrócić nie tylko jako zwykła obywatelka, ale jako liderka, na którą głosowali Białorusini. Od końca sierpnia aż do dnia dzisiejszego byliśmy świadkami wyłaniania się i kształtowania prawdziwego lidera, który godnie reprezentuje Białoruś na całym świecie” – powiedział Franak Wiaczorka dla TUT.BY.

Sama Swiatłana Cichanouska mówiła o tym w wywiadzie dla TUT.BY.

„Kiedy znalazłam się tutaj [w Wilnie], przecież nikogo nie znałam. Dobrze, że Alaksandr Dabrowolskij (przewodniczący Rady Ekspertów przy Zjednoczonej Partii Obywatelskiej, członek Rady Politycznej ZPO) przyjechał z Anią Krasuliną (rzeczniczka prasowa ZPO), zastanawialiśmy się, co dalej robić – zadzwonił Franak Wiaczorka – powiedział, że chce pomóc i chce się przyłączyć do zespołu” – powiedziała Cichanouska.

Jak wyjaśnia Franak Wiaczorka, dzisiejszy sztab Cichanouskiej jest w rzeczywistości politycznym centrum wykonawczym i składa się z kilku struktur: biuro Cichanouskiej – czyli Administracja, i Gabinet, w którym znajdują się przedstawiciele Cichanouskiej zajmujący się reformami gospodarczymi, młodzieżą i studentami, reformami konstytucyjnymi, sprawami międzynarodowymi, prawami człowieka i edukacją.

Sztab Cichanouskiej za główne zadanie stawia sobie zakończenie przemocy na Białorusi i wzmocnienie protestów, wspieranie ugrupowań i inicjatyw, które już dziś działają.

„Administracja i Gabinet pracują nad rozwojem infrastruktury informacyjnej: wsparcie dla nowych mediów – kanałów Telegram, blogerów i mediów tradycyjnych, pomoc represjonowanym studentom, aby mogli studiować zdalnie za granicą i kontynuować walkę na Białorusi, przygotowywanie reformy konstytucyjnej, reformę ordynacji wyborczej, przygotowanie dokumentów dotyczących organizacji negocjacji z obecnym rządem. Obrońcy praw człowieka pracują nad rozpracowaniem spraw dla jurysdykcji uniwersalnej – pierwsza miała miejsce na Litwie, podobna będzie w Czechach, Polsce i Francji. Krótko mówiąc, teraz Administracja i Gabinet pracują zarówno nad zadaniami w krótkiej perspektywie czasu – by pomóc protestowi, jak i nad działaniami długofalowymi – aby odbudować Białoruś po upadku tego systemu” – mówi Wiaczorka.

Powiązanie z Narodowym Zarządem Antykryzysowym (NZA) i Radą Koordynacyjną

Jak wyjaśnia doradca Cichanouskiej, Administracja i Gabinet współpracują z kanałami Telegram, różnymi fundacjami, inicjatywami podwórkowymi na Białorusi i partiami politycznymi na Białorusi. Przy czym strategia i taktyka są uzgadniane z Radą Koordynacyjną.

„Ale ponieważ Rada Koordynacyjna znajduje się głównie na Białorusi, nie stać ich na to, na co może sobie pozwolić Administracja i Gabinet: Rada Koordynacyjna zachowuje się ostrożniej, bardziej rozważnie, aby nie narażać ludzi – członków Rady Koordynacyjnej i tak stale wzywa się na przesłuchania do Komisji śledczej. Ale w rzeczywistości Swiatłana Cichanouska jest liderem i twórcą Rady Koordynacyjnej zarówno w społeczeństwie, jak i na arenie międzynarodowej. NZA jest raczej ośrodkiem polityczno-eksperckim, w którym zgromadzili się byli urzędnicy, dyplomaci, eksperci z różnych dziedzin. Ich zadaniem jest opracowanie programów reform, planów działań na okres tranzytowy. Główna koordynacja sztabu Cichanouskiej z Radą Koordynacyjną i NZA odbywa się poprzez Zoom, zdzwaniamy się kilka razy w tygodniu, duże kampanie są koordynowane codziennie, małe istnieją autonomicznie” – mówi Wiaczorka.

Rada Koordynacyjna

14 sierpnia przebywająca już na Litwie była kandydatka na prezydenta Swiatłana Cichanouska ogłosiła utworzenie Rady Koordynacyjnej powstałej w celu przekazania władzy na Białorusi. 19 sierpnia Rada Koordynacyjna rozpoczęła pracę. W Radzie zasiedli przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego, znani Białorusini, prawnicy, przedsiębiorcy, informatycy, politycy i politolodzy, lekarze, nauczyciele, przedstawiciele kultury, sportu, związków zawodowych i fabryk, działaczki feministyczne i przedstawiciele młodzieży, ekonomiści i dziennikarze.

Prezydium Rady Koordynacyjnej reprezentowali Swiatłana Aleksijewicz, Maryja Kalesnikawa, Maksim Znak, Pawieł Łatuszka, Volha Kavalkova, Siarhiej Dyleŭski i Lilija Ułasava. Rada ma główny skład – 57 członków i rozszerzony skład – 5.536 członków.

W Radzie Koordynacyjnej działa również 10 grup roboczych zajmujących się ekonomią, edukacją, prawami człowieka, wsparciem biznesu, niezależnymi związkami zawodowymi, grupa chrześcijańska, grupa feministek, regionalną grupa wsparcia oraz platforma pomagającą w organizacji wyborów do zbiorowych organów samorządu terytorialnego (ZOST).

Dziś Rada Koordynacyjna stawia władzom trzy główne wymagania: uwolnienie wszystkich więźniów politycznych, położenie kresu prześladowaniom politycznym obywateli i postawienie winnych przed wymiarem sprawiedliwości oraz przeprowadzenie nowych uczciwych wyborów.

„W ciągu 139 dni pracy w 2020 roku RK stworzyła i / lub wsparła siedem projektów, które pomagają wywierać presję na reżim, gromadzą dane o naruszeniach władz w celu dalszego badania spraw i pomagają w rozwoju społeczeństwa obywatelskiego. Grupa gospodarcza RK opracowała dokument «Zasady rozwoju gospodarczego Białorusi», w którym zaproponowała rozwój gospodarki Białorusi w okresie przejściowym po zmianie władzy. Dokument został przygotowany przy udziale czołowych ekonomistów międzynarodowych. Przedstawiciele RK zaproponowali również «Koncepcję przywrócenie legalności pojednania narodowego» – kroki na rzecz przezwyciężenia rozłamu między społeczeństwem a obecnymi przedstawicielami organów państwowych. W ciągu miesiąca wszyscy obywatele Białorusi mogli wypowiedzieć się na temat proponowanej Koncepcji. Twórcy Koncepcji rozpatrzyli propozycje – ostateczna wersja dokumentu zostanie opublikowana w styczniu” – mówi Anton Rodnienkow, rzecznik prasowy Rady Koordynacyjnej.

Nacisk na Radę Koordynacyjną

Regulamin Rady Koordynacyjnej stanowi, że Rada nie dąży do przejęcia władzy państwowej w sposób niekonstytucyjny, nie nawołuję do organizowania i przygotowywania działań naruszających porządek publiczny. Mimo to, sześć dni po ogłoszeniu przez Cichanouską Rady Koordynacyjnej, Prokuratura Generalna oświadczyła, że powołanie i działalność Rady Koordynacyjnej ma na celu przejęcie władzy państwowej, a także zaszkodzenie bezpieczeństwu narodowemu Białorusi, i wszczęła sprawę karną.

Członków Prezydium RK w sierpniu wzywano na przesłuchania w charakterze świadków. Później Maksim Znak, Maryja Kalesnikawa i Ilia Salei zostali zatrzymani w sprawie „przejęcia władzy”. Pozostali członkowie Prezydium Rady Koordynacyjnej, oprócz Lilii Ułasawaj, która spędziła kilka miesięcy w areszcie śledczym nr 1 w ramach innej sprawy karnej, opuścili Białoruś.

Według Rady w okresie od sierpnia do grudnia ubiegłego roku na przesłuchanie wezwano 27 członków głównego składu Rady Koordynacyjnej, 20 razy zatrzymywano członków głównego składu, 4 członków nadal przebywa w areszcie, ponad 610 dni – tyle łącznie członkowie głównego składu spędzili za kratami od momentu rozpoczęcia działalności organu.

Powiązanie ze sztabem Cichanouskiej i NZA

Rada Koordynacyjna synchronizuje swoje działania ze sztabem Swiatłany Cichanouskiej i Narodowym Zarządem Antykryzysowym.

„Jednocześnie Rada Koordynacyjna jest jedyną strukturą, która działa na Białorusi i zajmuje umiarkowane stanowisko, opowiadając się za potrzebą dialogu i pojednania w społeczeństwie” – zauważa Rada.

Narodowy Zarząd Antykryzysowy (NZA)

NZA był utworzony przez byłego szefa Teatru Kupałowskiego, członka Prezydium Rady Koordynacyjnej Pawła Łatuszkę pod koniec października. Jak wyjaśnił Łatuszka, podczas gdy Rada Koordynacyjna została powołana do prowadzenia negocjacji, NZA będzie organem zapewniającym osiągnięcie celów – rozpoczęcie negocjacji i stabilizację w kraju w momencie przejścia władzy do sił demokratycznych. Organ podejmie również wyzwania, które będą stały przed krajem od momentu odejścia byłego prezydenta do nowych wyborów i przekazania władzy nowemu rządowi.

Dziś, jak wyjaśnia NZA, Narodowy Zarząd Antykryzysowy za swoje główne zadania uważa „zbliżanie się dnia odlotu Łukaszenki” oraz przygotowanie do okresu przejściowego i jego pomyślnego przejścia.

W zarządzie antykryzysowym utworzono grupy robocze w sześciu obszarach: polityka zagraniczna, ekonomia i finanse, bezpieczeństwo, wymiar sprawiedliwości, polityka społeczna i rozwój regionalny.

„Narodowy Zarząd Antykryzysowy opracował listy konkretnych działań w różnych dziedzinach, które przybliżą Białorusinów do zwycięstwa nad Łukaszenką. Są to wzmocnienie presji sankcyjnej, przeciwdziałanie prywatyzacji przedsiębiorstw na warunkach nierynkowych, pomoc w tworzeniu list osób winnych przestępstw, współpraca z organizacjami międzynarodowymi w zakresie reformy milicji, tworzenie Ambasad Narodowych i inne działania” – mówi NZA.

Kolejną ważną częścią planów NZA jest lista działań na okres przejściowy: po zwycięstwie sił demokratycznych i przed objęciem urzędu przez nowego prezydenta Białorusi. NZA przygotował już plany w czterech obszarach – ekonomii i finansów, polityki zagranicznej, wymiaru sprawiedliwości, reformy organów spraw wewnętrznych – w których szczegółowo opisano poszczególne punkty, nad którymi już pracuje NZA. W przygotowaniu – plany dla pozostałych obszarów.

„Nasze zespoły kierunkowe są zajęte nie tylko planami na okres przejściowy. Wszyscy doskonale rozumieją, że okres przejściowy jest niemożliwy bez zwycięstwa nad reżimem. We współpracy ze sztabem Swiałany Cichanouskiej i Radą Koordynacyjną koncentrujemy się na przybliżeniu dnia zwycięstwa. Wspólnie pracujemy nad zwiększeniem presji sankcyjnej, zbieramy dowody przestępstw w Ujednoliconej Księdze Rejestracji Przestępstw, informujemy społeczeństwo obywatelskie o ważnych kwestiach ekonomicznych i prawnych oraz angażujemy się w inne projekty, które przybliżają okres przejściowy” – powiedziała Elena Żywaglod, koordynatorka NZA.

Powiązanie ze sztabem Swiatłany Cichanouskiej i Radą Koordynacyjną

Narodowy Zarząd Antykryzysowy ściśle współpracuje zarówno ze sztabem Swiatłany Cichanouskiej, jak iz Radą Koordynacyjną. Wszystkie struktury działają z pewną autonomią, ale jednocześnie regularnie zdzwaniają się i synchronizują.

„Duże projekty, takie jak Ujednolicona Księga Rejestracji Przestępstw, są realizowane przez wspólne grupy, w skład których wchodzą przedstawiciele kilku struktur politycznych i inicjatyw obywatelskich. Wszystkie trzy struktury – sztab Swiatłany Cichanouskiej, Rada Koordynacyjna i Narodowy Zarząd Antykryzysowy – realizują jedną strategię” – mówią w NZA.