Stygmatyzacja kolorystyczna i oznakowanie pokojowych demonstrantów i więźniów w białoruskich więzieniach

19 listopada 2020, 12:18 | “Nash Dom” International Center for Civil Initiatives

Pragniemy zwrócić Państwa uwagę na fakt, że pracownicy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Białorusi stosują barwne oznaki wobec zatrzymanych pokojowych protestujących i białoruskich więźniów odbywających karę w aresztach. Milicja stosuje oznaczenie kolorystyczne, aby wskazać, jakiego rodzaju tortury i maltretowania będą stosowane wobec danej osoby, w tym prowadzące do kalectwa.

Oznakowanie kolorem zatrzymanej na protestach osoby czy więźnia oznacza, że osoba ta zostanie poddana pewnego rodzaju torturom lub pogorszeniu warunków osadzenia.

Areszty śledcze, zarówno dla więźniów odbywających karę administracyjną, jak i dla osób przetrzymywanych w oczekiwaniu na proces karny, i inne miejsca pozbawienia wolności podlegają Ministerstwu Spraw Wewnętrznych, tj. milicji (organom ścigania). Funkcjonariusze MSW również zatrzymują osoby podczas akcji protestacyjnych.

Od początku sierpnia pojawiały się informacje o wielu przypadkach stosowania różnych barw do oznakowania zatrzymanych protestujących. Od koloru, jakiego policja używa do oznaczenia zatrzymanego, zależą rodzaje tortur, którym zostaje poddana osoba zatrzymana.

Obecnie stosowane są następujące kody kolorystyczne dla zatrzymanych pokojowych demonstrantów:

1. Żółty. Osoba zatrzymana jest torturowana i maltretowana, ale z reguły nie zostaje okaleczona.
2. Czerwony. Osoba zatrzymana jest poddawana torturom, często zostaje niepełnosprawna lub zostaje narażona na poważny uszczerbek na zdrowiu.
3. Zielony. W ten sposób oznaczają osoby o niestandardowym wyglądzie (mające dredy, niebieski kolor włosów, piercing itp.). Są torturowane, maltretowane, natomiast dochodzi też do wyjątkowego obrażania słownego, poniżającego traktowania.
4. Czarny. Osoby oznaczone tym kolorem są poddawane najbardziej okaleczającym torturom, taka osoba – według niepotwierdzonych informacji – może również zostać zamordowana.

W chwili obecnej w więzieniach i obozach na Białorusi policja stosuje również pewien system kolorowych „metek” (naszywki, odznaki) do oznakowania osądzonych. Rodzaje tortur i maltretowania, którym jest poddawany więzień, zależą od przypisanego koloru.

Dyskryminacja kolorystyczna i oznakowanie więźniów w miejscach pozbawienia wolności prowadzi do powstania nierównych warunków przebywania w zakładzie karnym, zwiększonej uwagi administracji więziennej dla więźniów „zabarwionych”, a także do zwiększenia ryzyka wymierzenia dodatkowej kary (m.in. umieszczenie w karcerze/izolatce), zakazu widzeń, pozbawienia możliwości otrzymania paczek oraz trudności w uzyskaniu zwolnienia warunkowego. Prowadzi to do stygmatyzacji i dyskryminacji pewnych grup więźniów, przede wszystkim tzw. dzieci-328, czyli nastolatków i młodych ludzi, skazanych po raz pierwszy za drobne przestępstwa z „narkotykowego” artykułu 328 Kodeksu karnego Białorusi.

Pragniemy podkreślić, że seryjni mordercy, gwałciciele, skorumpowani urzędnicy i inni więźniowie skazani za popełnienie zbrodni nie są oznaczani czy wyróżniani i mają białe (neutralne) „metki”.

W liście nr 89/5/G-5 z 23 lipca 2019 roku Departament Wykonania Orzeczeń w Mińsku i obwodzie Mińskim wyjaśnił, że w chwili obecnej do oznaczania więźniów używają trzech kolorów:

A) Zielony odnosi się do nastolatków i młodych ludzi skazanych za drobne przestępstwa na 8-15 lat więzienia na podstawie artykułów związanych z handlem środkami odurzającymi, substancjami psychotropowymi, ich prekursorami i analogami, zazwyczaj na podstawie art. 328. W więzieniach znajdują się już całe oddziały młodych ludzi składające się wyłącznie z osób „328”.

B) Żółtym kolorem zazwyczaj zostają oznaczeni anarchiści i antyfaszyści, którzy są prześladowani przez KGB i specjalne oddziały Centralnego Biura Antykorupcyjnego i Śledczego. „Żółta” metka wskazuje, że więzień ma „skłonność do ekstremizmu” i wymaga szczególnej uwagi ze strony administracji więziennej. Oznacza to, że osoby te powinne zawsze znajdować się w pierwszych rzędach podczas kontroli, mogą otrzymywać listy zawierające wyłącznie informacje o życiu codziennym, muszą stosować się do wszelkich poleceń administracji, w przeciwnym razie zostają pozbawione połączeń telefonicznych, wizyt, możliwości odbierania paczek i/lub umieszczone w izolatce.

C) Czerwony kolor służy do oznaczania osób, które, zdaniem więziennej administracji, są skłonne do ucieczki lub samobójstwa.

Co ciekawe, w innym piśmie nr 29/1-5/Ж-8461 z 21 listopada 2017 roku Ministerstwo Spraw Wewnętrznych usiłuje zaprzeczyć stosowaniu oznak kolorystycznych więźniów, wyjaśniając, że użycie określonego koloru jest „nieuregulowane prawem”, więc każda naszywka może mieć dowolny kolor, w tym zielony. Nie jest to prawdą, ponieważ tzw. dzieci-328 nigdy nie natrafiają na „żółtą” czy „białą” (neutralną) „metkę”, lecz z jakiegoś powodu zawsze mają metkę w kolorze zielonym.

Jak widać, tych samych kolorów używa się do oznaczania tych samych „zbrodni”, co sugeruje pewną logikę i świadomie prowadzony system oznakowania więźniów i osób zatrzymanych na protestach przez funkcjonariuszy MSW.

Kolor	Osoby zatrzymane na pokojowych demonstracjach	Osoby przebywające w więzieniach
Zielony	Oznaczano nietypowy wygląd (dredy, niebieskie włosy, piercing, tatuaże u kobiet).	Oznaczano więźniów skazanych na podstawie art. 328, t.j. za narkotyki.
Yellow	Osoby pytające o podstawę zatrzymania, proszące funkcjonariuszy policji o legitymowanie się podczas zatrzymania itd. Są poddawane torturom i maltretowane, ale generalnie nie są okaleczane. Innymi słowy, zostanie im wyrządzona krzywda, ale są szanse, że dana osoba nie zostanie niepełnosprawna.	Antyfaszyści, „ekstremiści” (osoby skazane za krytyczne wpisy w mediach społecznościowych), osoby te powinne zawsze znajdować się w pierwszych rzędach podczas kontroli, mogą otrzymywać listy zawierające wyłącznie informacje o życiu codziennym, muszą stosować się do wszelkich poleceń administracji, w przeciwnym razie zostaną pozbawione prawa na połączenia telefoniczne, wizyty, odbieranie paczek i/lub umieszczone w izolatce.
Czerwony	Brutalne tortury, często skutkujące powstaniem niepełnosprawności. Oznaczano osoby, które w jakikolwiek sposób stawiają pokojowy opór, na przykład, próbują uciec.	Skłonni do ucieczki lub samobójstwa. Brutalne warunki osadzenia. Ciągłe kontrole i zwiększone ryzyko tortur.
Biały	Osoby nieoznaczone żadnym kolorem. Nie będą torturowane czy maltretowane, najprawdopodobniej zostaną wypuszczone po sporządzeniu protokołu.	Biała metka. Najbardziej łagodne warunki, praktycznie biorąc, osoba oznaczona w ten sposób dostaje wszystko, do czego ma prawo.
Czarny (?)	Według niepotwierdzonych informacji oznacza tortury o tyle brutalne, że mogą doprowadzić do śmierci.	Brak informacji o stosowaniu czarnych metek.

Wzywamy wszystkich do zaprzestania oznakowania osób zatrzymanych i więźniów, co prowadzi do nasilenia tortur, maltretowania i okaleczania.

Uważamy za niedopuszczalne stosowanie żółtych oznak wobec politycznie aktywnych obywateli w więzieniach i na komisariatach na Białorusi.

23 listopada 2020 roku na znak solidarności z pokojowo nastawionymi obywatelami Białorusi, którzy byli torturowani za swoje stanowisko i pokojowe demonstracje, wzywamy do opublikowania żółtego kwadracika na portalach społecznościowych lub zrobienia sobie zdjęcia z żółtym kwadratem lub trójkątem – z taką samą żółtą plakietką, jaką oznaczają białoruskich więźniów politycznych.